از آبی مصری تا جدیدترین طیف‌ها تاریخچه رنگ آبی

ترجمه اختصاصی نوریاتو: رنگ آبی در آسمان و اقیانوس‌ها به وفور دیده می‌شود. اما درتمام طول تاریخ اینگونه نبوده است. برخی محققان باور دارند که انسان‌های اولیه به کوررنگی مبتلا بوده‌اند و فقط توانایی تشخیص مشکی، سفید، قرمز و در برخی مواقع زرد و سبز را داشته‌اند. به همین خاطر انسان‌های اولیه که هیچ درکی از رنگ آبی نداشتند، هیچ کلمه‌ای هم برای توصیف آن نداشتند. این موضوع حتی در ادبیات باستان هم دیده می‌شود و در اودیسه هومر اقیانوس را با عبارت «دریای قرمز شرابی» توصیف کرده است.

رنگ آبی اولین بار توسط مصری‌های باستان اختراع شد. آن‌ها توانسته بودند یک رنگ‌دانه دائمی پیدا کنند که برای هنرهای دکوراتیو از آن استفاده کنند. رنگ آبی تا ۶۰۰۰ سال بعد نیز دچار تغییر و تحول شد و رنگ دانه‌های خاصی از آن توسط هنرمندان بزرگ دنیا برای خلق مشهورترین آثار هنری دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. این رنگ هنوز هم در حال تحول است و آخرین طیف آن در کمتر از یک دهه پیش کشف شد.

آبی مصری

کوزه مصری، حدود ۱۷۵۰ تا ۱۶۴۰ پیش از میلاد

مصری‌ها اختراعات و اکتشافات مهم خیلی زیادی داشته‌اند و یکی از آن‌ها نیز رنگ آبی می‌باشد. آبی مصری که به عنوان اولین رنگدانه طبیعی شناخته می‌شود حدود ۲۲۰۰ قبل از میلاد ساخته شد. این رنگ با استفاده از مخلوط کردن سنگ آهک آسیاب شده، شن و مواد معدنی حاوی مس مانند آزوریت و مالوچیت و سپس حرارت دادن آن بین ۱۴۷۰ تا ۱۶۵۰ درجه فارنهایت به دست می‌آمد. نتیجه این کار یک شیشه آبی مات بود که باید خورد می‌شد و با عوامل رقیق کننده‌ای مانند سفیده تخم مرغ ترکیب می‌شد تا یک رنگ با عمر طولانی به دست بیاید.

مطالعه بیشتر: چاپ کتاب آثار کوامی برث‌ویت

مصری‌ها توجه زیادی به این رنگ می‌کردند و از آن برای رنگ‌آمیزی سرامیک، مجسمه و حتی تزئین معابد فراعنه استفاده می‌کردند. این رنگ در زمان امپراطوری رومی‌ها هم از محبوبیت بالایی برخوردار بود و تا پایان دوره یونان-روم (۳۲۳ قبل از میلاد تا ۳۹۵ پس از میلاد) از آن استفاده می‌شد. در این زمان متدهای جدید تولید رنگ گسترش یافتند.

مجسمه شیر، ۱۹۸۱ تا ۱۶۴۰ پیش از میلاد

واقعیت جالب: در سال ۲۰۰۶ محققان متوجه شدند که آبی مصری زیر نور فلورسنت می‌درخشد. این درخشش نشان می‌داد که این رنگدانه از خود تشعشعات مادون قرمز ساتع می‌کرد. این کشف باعث شد تاریخدان‌ها راحت‌تر بتوانند رنگ صنایع دستی باستان را تشخیص دهند.

لاجوردی

 باکره و فرزندش به همراه قدیس‌های زن، اثر جرارد دیوید، ۱۵۰۰

تاریخ رنگ لاجوردی از حدود ۶۰۰۰ سال پیش شروع می‌شود که سنگ ارزشمندی که از آن رنگ لاجوردی به دست می‌آید(سنگ لاجورد)، از کوه‌های افغانستان وارد مصر شد. با این حال مصری‌ها تلاش های زیادی کردند که آن را تبدیل به رنگ کنند اما موفق نبودند و با هرتلاش به یک رنگ خاکستری می‌رسیدند. به همین خاطر آن‌ها تصمیم گرفتند از این سنگ برای تولید جواهرات و هدایای مختلف استفاده می‌کردند.

مطالعه بیشتر: ربودن زنان سابین

سنگ لاجورد که در ابتدا با نام «آبی واقعی» شناخته می‌شد اولین بار در قرن ششم ظاهر شد و در نقاشی‌های بودائی در بامیان، افغانستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. اسم این سنگ در زبان لاتین به اولترامارینوس (ultramarinus) تغییر یافت که به معنی فراتر از دریاهاست. این رنگ خیلی عمیق بود و به همین دلیل در بین هنرمندان اروپایی در قرون وسطی خیلی محبوب بودند. با این وجود فقط افراد ثروتمند می‌توانستند استفاده کنند زیرا به اندازه طلا گران بود.

 دختری با گوشواره‌های مروارید، اثر یوهانس ورمیر، حدود ۱۶۶۵

لاجوردی معمولا برای مهم‌ترین نقاشی‌ها مانند لباس آبی مریم باکره در نقاشی جرارد دیوید استفاده می‌شد. ظاهرا یوهانس ورمیر نیز آنقدر به رنگ لاجوردی علاقه داشت که خانواده خودش را ورشکست کرده بود. این رنگ تا زمانی که یک رنگ لاجوردی مصنوعی در سال ۱۸۲۶ توسط یک شیمیدان فرانسوی ابداع شد، به شدت گران بود. این رنگ بعدا با نام لاجوردی فرانسوی شناخته می‌شد.

واقعیت جالب: تاریخدانان هنر عقیده دارند مایکل آنجلو به خاطر اینکه توانایی خرید رنگ لاجوردی را نداشت نقاشی تدفین خودش را ناتمام گذاشته است.

آبی کبالت

قایق‌رانی، پیر آگوسته رنویر، ۱۸۷۵

آبی کبالت به قرن ۸ و ۹ میلادی برمی‌گردد و از آن برای رنگ‌آمیزی سرامیک و جواهرات استفاده می‎‌شود. این کار بیشتر در چین و برای رنگ‌آمیزی ظروف چینی آبی و سفید کاربرد داشت. نسخه خالص‌تری از این رنگ بعدا توسط شیمیدان فرانسوی لوئیز ژاک تنارد در سال ۱۸۰۲ برپایه آلومینا ابداع شد و تولید صنعتی آن نیز در سال ۱۸۰۷ در فرانسه آغاز شد. نقاش‌هایی مانند پیر آگوسته رنویر و ون‌سان ون گوک به جای استفاده از آبی لاجوردی که خیلی گران قیمت بود، شروع به استفاده از این رنگ کردند.

مطالعه بیشتر: عکاسی بدون منظره یاب

پرنده زیبا، مکسفیلد پریش، ۱۹۰۴

واقعیت جالب: به خاطر استفاده مکسفیلد پریش از آبی کبالت برای خلق آسمان‌خراش‌های شدیدا آبی خودش، این رنگ برخی اوقات با نام آبی پریش هم شناخته می‌شود.

آبی نیلگون

روز تابستانی، برت موریسوت، ۱۸۷۹

آبی نیلگون در سال ۱۸۰۵ توسط آندرس هوفنر با حرارت دادن کبالت و اکسید قلع ساخته شد. با این حال این رنگ به عنوان یک رنگدانه هنری تا سال ۱۸۶۰ که توسط “رونی و شرکا” با نام کوئرولیوم فروخته شد، استفاده هنری نداشت. هنرمند برت موریسوت از رنگ آبی نیلگون به همراه لاجوردی و آبی کبالت برای رنگ‌آمیزی کت آبی زنی که در نقاشی یک روز تابستانی حضور دارد استفاده کرده است.

واقعیت جالب: در سال ۱۹۹۹ پنتون رنگ آبی نیلگون را به عنوان “رنگ هزاره” و “رنگ هزاره” اعلام کرد.

نیلی

گنجینه رنگ‌های تاریخی دانشگاه فنی درسدن، آلمان

با اینکه رنگ آبی برای استفاده در نقاشی خیلی گران بود، استفاده از آن برای رنگ آمیزی منسوجات خیلی ارزان تر بود. برخلاف کمیاب بودن سنگ لاجورد اکتشاف یک رنگ به نام نیلی که از درخت نیل گرفته می‌شد انقلابی در این عرصه ایجاد کرد. واردات این رنگ در قرن ۱۶ شوک بزرگی به بازار منسوجات اروپا وارد کرد و باعث جنگ‌های تجاری بین اروپا و آمریکا شد.

پارچه رنگ شده توسط رنگ نیلی، انگلستان، ۱۷۹۰

استفاده از رنگ نیلی برای رنگ‌آمیزی منسوجات در انگلستان از محبوبیت بالایی برخوردار بود و برای رنگ‌آمیزی لباس‌های زنان و مردانی از همه طبقات اجتماعی استفاده می‌شد. رنگ آبی نیلی طبیعی در سال ۱۸۸۰ جایگزین شد و نیلی مصنوعی اختراع شد. این رنگدانه هنوز هم برای رنگ‌آمیزی جین‌های آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طی دهه‌های اخیر محققان یافته‌اند که باکتری اشریشیا کولی را می‌توان با فرآیند بیومهندسی برای تولید واکنش شیمیایی که باعث تولید رنگ نیلی در گیاهان می‌شود مورد استفاده قرار داد. این متد که با نام بیونیلی شناخته می‌شود در آینده نقش بزرگی در حفظ محیط زیست ایفا می‌کند.

مطالعه بیشتر: زندگینامه ادوارد وستون

واقعیت جالب: نیوتون (کاشف طیف رنگ) باور داشت که رنگین کمان باید ۷ رنگ داشته باشد تا با ۷ روز هفته، هفت سیاره شناخته شده و هفت نوت موسیقی تطابق داشته باشد. باوجود اینکه دانشمندان زیادی عقیده داشتند رنگین کمان از پنج رنگ تشکیل شده است، نیوتون رنگ‌های نیلی و نارنجی را هم به رنگین کمان اضافه کرد.

آبی تیره (Navy Blue)

داوطلبان نیروی دریایی با یونیفرم، ۱۸۷۷

این طیف از رنگ آبی که قبلا با نام آبی دریایی شناخته می‌شود تیره‌ترین طیف رنگ آبی است و به عنوان رنگ رسمی یونیفرم‌های نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا استفاده می‌شد و از سال ۱۷۴۸ توسط افسرها و دریانوردها پوشیده می‌شد. به منظور جلوگیری از دیده نشدن، نیروهای دریایی مدرن سعی می‌کنند تا حدممکن رنگ یونیفرم‌های خودشان را تیره کنند.

واقعیت جالب: نسخه‌های متفاوتی از آبی تیره وجود دارد و یکی از این رنگ‌ها «داوطلب فضایی» نام دارد که فرمول آن در سال ۲۰۰۷ کشف شد. این رنگ به یونیفرم داوطلب‌های نیروی دریایی فضایی برمی‌گردد که یک سرویس نظامی تخیلی می‌باشد که وظیفه اکتشاف فضا را بر عهده دارد.

آبی پروسی (نیل فرنگی)

موج بزرگ کاناگاوا، کاتسوشیکا هوکوسای، ۱۸۳۱

این رنگ که با اسم آبی برلینی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، به صورت تصادفی توسط رنگ‌ساز آلمانی یوهان جیکوب دیزباخ مورد استفاده قرار گرفت. در واقع دیزباخ درحال تلاش برای ساخت یک رنگ قرمز جدید بود ولی یکی از موادی که از آن استفاده می‌کرد (پتاس) به خون حیوان تماس داشت. برخلاف انتظار شما به جای اینکه خون قرمزتر شود، خون یک واکنش شیمیایی شگفت‌انگیز از خودش نشان داد که باعث خلق یک رنگ آبی روشن شد.

مطالعه بیشتر: مجموعه عکس شات

رنگدانه آبی پروسی

پابلو پیکاسو از رنگدانه آبی پروسی در دوره آبی خودش استفاده کرده است و هنرمند ژاپنی کاتسوشیکا هوکوسای از این رنگ برای خلق اثر موج بزرگ کاناگاوا و دیگر اثرات چوبی مجموعه «سی و شش نما از کوه فوجی» استفاده کرده است. با این وجود کاربرد این رنگدانه فقط در نقاشی نبود و جان هرشل، ستاره‌شناس انگلیسی در سال ۱۸۴۲ کشف کرد که آبی پروسی حساسیت منحصر به فردی به نور دارد و یک رنگ فوق‌العاده برای کپی گرفتن از نقاشی‌های مختلف است. این اکتشاف برای افرادی مانند معمارها که با استفاده از آن می‌توانستند نقشه‌های خودشان را به راحتی کپی کنند، خیلی ارزشمند بود و تا به امروز نقشه‌های ساختمانی با اسم blueprint شناخته می‌شوند.

واقعیت جالب: آبی پروسی امروزه به شکل قرص برای درمان مسمومیت ناشی از فلز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رنگ آبی IKB

آبی لاکورد (RE 10)، سال ۱۹۶۰، ایوس کلین

IKB 191، ۱۹۶۲، ایوس کلین

هنرمند فرانسوی ایوس کلین درجستجوی رنگ آسمان، یک نسخه کدر از آبی لاجوردی خلق کرد که به نظر خودش بهترین آبی موجود بود. او نشان تجاری International Klein Blue (IKB) را ثبت کرد و این رنگ عمیق از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۷ تبدیل به امضای او شد. او بیشتر از ۲۰۰ نقاشی، مجسمه و حتی مدل‌های انسانی را به رنگ IKB رنگ‌آمیزی کرد

مطالعه بیشتر: راز جنگل

واقعیت جالب: کلین یک بار گفته است: “رنگ آبی هیچ بعدی ندارد، این رنگ فراتر از ابعاد است.” او باور داشت این رنگ می‌تواند بیننده را به جایی بیرون از بوم بکشاند.

جدیدترین طیف رنگ آبی: YInMn

 آبی YInMn

در سال ۲۰۰۹ طیف جدیدی از رنگ آبی به صورت تصادفی توسط پروفسور ماس ساب‌رامانیان و یکی از دانشجویانش اندرو ای. اسمیت در دانشگاه اورگون کشف شد. اسمیت در حال کشف یک ماده جدید برای ساخت وسایل الکترونیکی بود که متوجه شد یکی از نمونه‌های او هنگامی که درمعرض حرارت قرار می‌گیرد به آبی روشن تبدیل خواهد شد. او اسم این رنگ را به خاطر ترکیب شیمیایی آن که براساس ایتریوم(yttrium)، ایندیوم (indium) و منگنز (manganese)  ساخته شده بود YInMn نامید و آن را در ژوئن ۲۰۱۶ برای استفاده تجاری به بازار عرضه کردند.

واقعیت جالب: YInMn به تازگی به کلکسیون مدادشمعی‌های کرایولا افزوده شده است.